Zanik mięśni, co to takiego? Do czego może doprowadzić? Dlaczego tak ważna jest rehabilitacja pod okiem wykwalifikowanych rehabilitantów? Jakie choroby prowadzą do zaniku mięśni? Na te wszystkie pytanie odpowie poniższy artykuł.

Czym jest zanik mięśni?

Zanik mięśni, to zniekształcenie włókien i grup mięśni poprzecznie prążkowanych, czyli tych, których działanie podległe jest naszej woli. Prowadzi ono do zmniejszania masy mięśniowej całego ciała lub tylko niektórych jego części. Schorzenie to dotyka najczęściej osoby długo lub przewlekle leżące z zaburzonymi funkcjami ruchowymi. Do zaniku mięśni prowadzą przede wszystkim urazowe odnerwienie mięśni oraz niewykonywanie żadnych wysiłków fizycznych. Powodów zaniku mięśni jest wiele. Zanik jest objawem następujących chorób genetycznych:

  • Dystrofia mięśniowa - mianem dystrofii mięśniowej określa się grupę chorób zwyrodnieniowych o przewlekłym charakterze, które często stanowią efekt genetycznie uwarunkowanego zaburzenia o podłożu enzymatycznym. Początek dystrofii mięśniowej polega na stopniowym osłabieniu siły mięśniowej i pierwotnie niezauważalnym zaniku mięśni w obrębie obręczy barkowej lub miednicznej. Pierwszym jej objawem są trudności podczas chodu. W bardziej zaawansowanym stanie, dochodzi do widocznego, obustronnego zaniku mięśni: barków, ramion, pośladków i ud a łopatki chorego przybierają skrzydłowate ustawienie. Tym zmianom często towarzyszy również przerost mięśni łydek. Wyróżnia się następujące rodzaje dystrofii mięśniowej:
  1. Twarzowo – łopatkowo – ramieniowa - jest to postać dystrofii mięśniowej ujawniającą się zazwyczaj między 20, a 30 rokiem życia; ma przebieg powolny a na ogół rozpoczyna ją zanik mięśni twarzy oraz obręczy barkowej.
  2. Obręczowo – kończynowa - ta postać rozwija się bez względu na wiek, ma powolne tempo przebiegu i rozpoczyna się w obrębie miednicy lub pasma barkowego.
  • Dystrofia typu Duchenne`a - jest to często występująca choroba genetyczna, dotykająca głównie chłopców (jednak czasami występuje także u dziewczynek cierpiących na zespół Turnera). Odpowiedzialny za nią jest brak w organizmie specyficznego białka zwanego dystrofiną. Dzieci chorujące na dystrofię Duchenne’a najczęściej wykazują mniejszą sprawność ruchową a w wieku czterech lat zaczynają mieć kłopoty z wchodzeniem po schodach oraz wstawaniem z pozycji leżącej lub siedzącej. Wkrótce, występuje u nich zanik mięśni kończyn dolnych oraz miednicy, przykurcz ścięgien Achillesa, przerost mięśni podudzi oraz wypchnięcie brzucha do przodu. Chód dziecka zaczyna przypominać "chód kaczkowaty". Pojawia się wówczas niedowład kończyn górnych i objaw luźnych barków. Z wiekiem, zaniki mięśniowe i zniekształcenie sylwetki pogłębiają się aż dziecko nie może samodzielnie wstać i chodzić. Choroba łączy się z częstymi infekcjami układu oddechowego.
  •  Dystrofia Beckera - jest typem dystrofii, w której objawy zaniku mięśni są mniej nasilone niż w odmianie Duchenne`a ze względu na mniejszy niedobór dystrofiny. Ma łagodny i powolny przebieg, a jej pierwsze objawy pojawiają się między 1. a 4. dekadą życia, najczęściej u dzieci w wieku 12 lat.
  • Rdzeniowy zanik mięśni - jest rzadko występującą chorobą genetyczną, która charakteryzuje się zniekształceniem jąder przednich rdzenia kręgowego. Jej objawami są: infekcje układu oddechowego, skolioza, niewydolność krążeniowo-oddechowa, a także ograniczona ruchomość stawów. Do zaniku mięśniowego dochodzi w tej chorobie na skutek braku pobudzenia nerwowego. Chorzy na RZM mają kłopoty z prawidłowym utrzymywaniem postawy ciała i głowy a później z połykaniem i mówieniem.

 

Zanik mięśni a udar mózgu

Udar mózgu jest spowodowany nagłym wystąpieniem zaburzeń czynności mózgu na skutek uszkodzenia naczyniowego, trwającego dłużej niż 24 godziny. Gdy wpływa on na zdolność poruszania dotkniętych nim mięśni, może powodować ich zanik. Do najczęstszych jego skutków zalicza się:

  • niesprawność ruchową
  • niedowład i osłabienie mięśniowe
  • zaburzenia równowagi i czucia głębokiego
  • wzmożone napięcie mięśniowe
  • połowiczne zaburzenia czucia
  • zaburzenia mowy
  • zaburzenia widzenia
  • niezdolność do wykonywania wielu czynności wyuczonych
  • zaburzenia poznawcze
  • problemy z pamięcią
  • zaburzenia przełykania
  • zaburzenia psychiczne

 

Zanik mięśni na skutek urazu kręgosłupa lub uszkodzenia nerwu

Rozróżnia się wiele przyczyn neuropatii, czyli uszkodzenia nerwu obwodowego. Może do nich należeć ucisk na nerw, uraz albo stan zapalny a także jakaś choroba ogólnoustrojowa (jak chociażby cukrzyca). Długotrwałe uszkodzenie nerwu wywołuje zaburzenia czucia i zaburzenia ruchowe. Dochodzi wówczas do odnerwienia mięśni, które stopniowo słabną i zanikają. Do najczęstszych chorób tkanki nerwowej zaliczamy stwardnienie rozsiane i stwardnienie zanikowe boczne. 

Stwardnienie rozsiane jest przewlekłą chorobą, w trakcie której dochodzi do uszkodzenia osłonek mielinowych nerwów. Powoduje ona utratę możliwości przekazywania impulsów w tkance nerwowej mózgu i rdzenia kręgowego. Do objawów choroby zalicza się: osłabienie i zanik mięśni, zaburzenia ruchowe i czuciowe, zaburzenia równowagi i widzenia, zaburzenia nastroju oraz przewlekłe zmęczenie.

 Stwardnienie zanikowe boczne jest chorobą, w której dochodzi do niszczenia komórek nerwowych odpowiedzialnych za pracę mięśni a jej głównym objawem jest ich zanik. Z biegiem rozwoju choroby, wykonanie każdego ruchu staje się dla pacjenta się coraz trudniejsze. Ma on coraz większe problemy z utrzymaniem głowy, wstaniem, przewracaniem się w łóżku. Powoli traci zdolność mówienia, do czego dołączają się również zaburzenia trawienia, przełykania oraz niewydolność oddechowa.

 

Inne powody zaniku mięśni

Powodem zaniku mięśni może stać się również:

  • Niedożywienie - aby uzyskać masę mięśniową i utrzymać mięśnie w nienaruszonym stanie, potrzebne są węglowodany i białka. Dlatego, brak dobrze zbilansowanej diety może łatwo prowadzić do utraty mięśni.
  • Starzenie się - częstą przyczyna utraty masy mięśniowej jest normalny proces starzenia się. Wraz z wiekiem, niektóre mięśnie zastępowane tłuszczem. Do dalszej utraty mięśni przyczynia się siedzący tryb życia.
  • Brak aktywności fizycznej - jedną z przyczyn utraty mięśni jest niewystarczające ich używanie. Brak ruchu i odpowiednich treningów powoduje osłabienie mięśni, a konsekwencji może doprowadzić do ich zaniku.
  • Leki - do utraty mięśni najczęściej przyczyniają się leki stosowane na problemy z żołądkiem, układem sercowo-naczyniowym, stanem zapalnym i rakiem. Utratę masy mięśniowej powodują też niektóre antybiotyki, leki przeciwwirusowe i środki przeciwgrzybicze.
  • Rak - ludzie walczący z nowotworem tracą na wadze, gdyż namnażające się komórki rakowe rosnąc, zużywają bardzo dużo energii. Powoduje to nadmierną i niezamierzoną utratę masy mięśniowej.